Był taki czas w historii fotografii, kiedy twórcy obrazów świetlnych oraz ich odbiorcy zastanawiali się nad tym, czy uzyskane drogą automatyczną zdjęcie kiedykolwiek będzie można uznać za dzieło sztuki. Okazuje się, że rozważania natury filozoficznej dotyczące fenomenologii i ontologii procesu twórczego doprowadziły wielu myślicieli do potwierdzenia tezy, mówiącej, iż zdjęcie może być obrazem fotograficznym, a więc dziełem artystycznie i estetycznie wartościowym.

Zwolennikiem powyższej tezy był Jan Bułhak (1876-1950), profesor wileńskiego uniwersytetu im. Stefana Batorego w Wilnie. Wyniki analizy niezwykle obszernego dorobku teoretycznego i fotograficznego wileńskiego fotografika jednoznacznie pokazują, że zmyślne zdejmowanie obrazów światłem malowanych przy uwzględnieniu szeregu czynników – psychologicznych i estetycznych – może prowadzić do uzyskania przez fotografa pięknego zdjęcia. Bułhak z aptekarską dokładnością opisuje problem kreacji artystycznej, zdając sobie jednoznacznie sprawę ze złożoności procesu recepcji obrazów monochromatycznych. Jeśli proces twórczy sam w sobie jest obcowaniem z sztuką i życiem, to także doświadczenie dzieła „nowej sztuki” wiązać się musi z prawidłami estetyki fotografii, prowadzącymi zarazem do uzyskania przez artystę obrazu pięknego, ale przede wszystkim do wzbudzenia u odbiorcy uczucia przyjemności, ściśle spowinowaconego z doświadczeniem piękna w ogóle.

To, jakie warunki muszą zostać spełnione, aby uzyskać obraz piękny, stanowić będzie główny przedmiot naszych rozważań podczas najbliższego Czwartku z filozofią. Nie ulega wątpliwości, że doświadczenie estetyczne dzieła fotograficznego jest doświadczeniem szczególnego rodzaju, ponieważ łączy ono w sobie rzeczywistość minioną z tą przez odbiorcę przeżywaną. Jest to swoista gra twórcy z widzem wymagająca od obu niczym nieskrępowanej otwartości i przepastnej przestrzeni wyobrażeniowej, odpowiednio; umiejętności kreacji, ale także interpretacji uzyskanych tą drogą obrazów.

Jakub Maciejewski – absolwent filozofii na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, doktor nauk humanistycznych w zakresie filozofii, autor rozprawy doktorskiej Problem reprodukcji i kreacji artystycznej w polskiej estetyce fotografii przełomu XIX i XX wieku.